Over Parrega

Ons dorp Parrega is in het zuidelijke deel van de gemeente Wûnseradiel gelegen. De provinciale weg Leeuwarden-Workum loopt langs de westzijde van het dorp, parallel aan de Workumer Trekvaart.

Parrega ligt op 6 km afstand van Bolsward en op 5 km van Workum. De afstand tot Sneek is ± 15 km. Ons dorp dorp telt nu ongeveer 500 inwoners. De trekvaart die in 1609 gegraven is splitst Parrega in twee gedeelten. De brug over de trekvaart is al honderden jaren het middelpunt van ons dorp.

Beschrijving van het dorpsbeeld

De Trekweg heeft een karakteristiek wegprofiel. In het centrale gedeelte van het dorp is de Workumertrekvaart voorzien van een kade met aanlegmogelijkheden voor boten. Op het deel tussen de pastorie en de brug staan bomen. In de tuin voor de pastorie staan twee grote oude kastanjebomen. De bebouwing langs de Trekvaart is kleinschalig, de panden zijn zeer dicht naast elkaar gebouwd, zodat er een gesloten bebouwingswand ontstaat.

De twee boerderijen in Parrega (een stelp en een kop-hals-rompboerderij) zijn als karakteristiek aangemerkt vanwege de oorspronkelijke bouwstijI. Vanwege de grootte drukken de beide boerderijen een stempel op het dorpsgezicht.

De terp met de kerk, de omgang en de waterloop eromheen zijn van belang. De kerk is zichtbaar vanuit het grootste deel van het dorp. Het dorpscafé, de pastorie, de kerk en de tussenliggende panden zijn als karakteristiek aangemerkt. Dit buurtje is redelijk gaaf en heeft een historisch sfeerbeeld. Bij de kerk staan twee woningen als een soort eilandjes tussen de bomen. De ontsluiting is geregeld door middel van een paadje vanaf de Tijnjestrjitte. De woningen zijn achterom ook bereikbaar via de omgang rond de kerk.

Aan de Horstweg staat het voormalige schoolgebouw. Bepalend voor het straatbeeld is de rij leilindes, die in de privé-tuinen staan voor de panden 37 (de school) tot en met 49. Aan de Tijnjestrjilte en langs de Waubertstrjitte staan nieuwbouwwoningen. Hier komen zowel vrijstaande als twee-onder-een kap woningen voor. De nieuwe basisschool ligt aan de Waubertstrjitte evenals de sporthal. De ijsbaan ligt tussen de Waubertstrjitte en de Horstweg in, het clubgebouw annex jeugdhonk staat aan de Horstweg. In het noorden van Parrega aan de Trekweg is een bedrijventerrein.

De geschiedenis van Parrega

Het dorp Parrega heeft in de loop der eeuwen vele namen gekend. Deze varieerden van Epange, Uppanerynghe tot Pangera. Parrega was tot de zeventiende eeuw aan de westoever van een natuurlijk water gelegen: de Ie. In 1609 is de trekvaart tussen Bolsward en Workum gegraven, waarbij de Ie gekanaliseerd werd. Aan de westkant grensde Parrega aan het Parregaastermeer dat tot de 19e eeuw tussen het Workumermeer en het Makkumermeer in lag. Visserij was een belangrijke bron van inkomsten. Met als achtergrond de opkomst van de veeteelt werd omstreeks 1850 een verzoek tot droogmaling ingediend. In 1874 heeft de kroon uiteindelijk concessie verleend voor drooglegging, In 1879 betekende dit het einde voor het Workumer- en Parregaastermeer. Gezien het sterk stijgende inwonertal zou geconcludeerd kunnen worden dat de welvaart is gestegen in die periode, In 1811 telde Parrega 168 inwoners, in 1849 331 en in 1890 519. Het hoogste inwonertal had Parrega na de Tweede Wereldoorlog: in 1950 670 inwoners, waarna een dalende tendens werd ingezet. De oudste bebouwing van Parrega is op en rond de terp gerealiseerd. Anders dan bij veel andere terpdorpen is vervolgens geen concentrisch dorp ontstaan. Het is het water geweest van de Ie en later de Workumer Trekvaart die de dorpsstructuur is gaan bepalen. Bebouwing is ontstaan aan het jaagpad dat over de westoever van de Trekvaart liep. De aanleg van de Horstweg is later aanleiding geweest om vanaf de brug in oostelijke richting huizen te bouwen.

Skiednis Parregea

Parregea is in streekdoarp yn de gemeente Wunseradiel en leit by de trekfeart Boalsert-Warkum lâns. De bewenning fan it plak is krektas by de doarpen Dedzjum en Hieslum al ier begûn. De terp dêr’t it doarp foar in part op boud is. wiist op in âlde delsetting. De nammen fan de beide ûtbuorrentsjes Jousterp en Angterp tsjûgje net fan sa’n âlde bewenning. It ûtbuorrentsje  Monebuorren kin lykwols bêst it Monichesloe wêze dat yn in list fan kleasterbesit fan 855 neamd wurdt. Parregea hat in “dicken stompen toeren”, sei Schotanus al yn ‘e 17de ieu. De tsjerke is yn de 13de ieu boud en hat in sealtekoer dêr ‘ t yn de rin fan de tiid nochal ris wat oan feroare is. De tsjerke wie wiid oan Johannes de Doper. De kiok toant syn namme en ek dy fan de pastoar Hear Arent en dy fan Hear Harma (Harm), Hear Jarch Tjallings en Eelcke Douwes. Om’t er yn 1544 in Hear Arent pastoar wie yn Parregea meie wy wol oannimme, dat de klok ut dy tiid is. Dizze klok hat de Dútske tiid oerlibb e. Om 1900 hinne waard fan ‘e toer sein, dat hy it “stiefkind van de burgerlijke gemeente” wie, om’t der yn 40 jier neat oan dien wi e. De arsjitekt ferklearr e. dat der lykwols gjin gefaar wie, dat hy omfalle soe (wat noch wolris barde yn Fryslan). De pastoar Arent hie 40 pûnsmiet lân, dat hy ferhierd e. It brocht neffens syn eigen tsjûgenis f.l,- it pûnsmiet op, as de diken net trochbrieken. Hy wist dus ek, wat seewetter betsjutte en hjirby moat ik opmerke, dat it doarp net yn ien fan de himmen lei lykas de measte doarpen yn de omkriten. In him wie in binnenpolder mei natuerlike ôfwettering, der’t in dyk om hinne lei om it wetter te kearen. It wetter fan de marren koe derom hiel wat skea yn Parregea oanrjochtsj e. Parregea, Dedzjum en Hieslum krigen nei de Reformaasje ien dûmny.Dat wie hiel wat oars as yn ‘e Roomske tiid, doe’t de trije doarpen op syn minst 5 geastlike hoeders hien e. Yn 1617 kaam Dedzjum by Tsjerkwert en krige de dumny fan Parregea Greonterp, De kombinearre doarpen krigen net gau in dQmny. It wie al tsjin 1600, ear’t de earste preekhear syn yntree die: Pieter Honckes dy’t hjir yn 1602 al ferstoar. De dûmny’s fan Parregea wiene yn ‘e 19de ieu “liberaal”. Sy wiene fan de frijsinnige rjochting. Dat feroare, doe’t dûmny W.H. Groeneveld Harders yn 1873 syn yntree di e. Hy wie útsprutsen ortodoks en hat de man west, dy’t trochsette, dat Parregea in kristlike skoalle krig e. By de tsjerke heart in skoall e. Parregea hie teminsten yn 1611 in skoalmaster, in Siurdt Entes. Yn de skoalle hat famyljeregear west, want neffens Sannes